KUZEY KIBRIS KURAKLIK ANALİZİ
(1 Eylül 2014 – 31 Aralık 2016)
Küresel ısınmadan dolayı dünyamızda ekstrem dediğimiz kuraklıkların ve taşkınların daha sık görülmeye başladığını gözlemlemekteyiz. Bu çalışmada Kuzey Kıbrıs'ta geçmişte yaşanmış kurak dönemler ve şiddetleri, Kuzey Kıbrıs geneline yayılmış 33 istasyondaki aylık yağış, sıcaklık ve toprak haritası ile Palmer Kuraklık Şiddeti İndisi (İndeksi) (PKŞİ) kullanılarak ortaya çıkarılmıştır. Sonuçlar, 2000 yılından bu yana Kuzey Kıbrıs'ın daha ciddi ve sık kuraklık olayları yaşadığını ortaya koymaktadır.
Proje ODTÜ-Kuzey Kıbrıs Kampusu ve KKTC Meteoroloji Dairesi arasında imzalanan bir protokol çerçevesinde her iki kurumun teknik elemanlarının işbirliğinde ve Yrd. Doç. Dr. Bertuğ Akıntuğ'un yönetiminde tamamlanmıştır. Çalışma öncelikli olarak toplumsal bir soruna ışık tutmayı amaçlamaktadır. Projenin başlıca hedefi, KKTC'deki kuraklık analizinin dünyada en çok tercih edilen kuraklık indisi olan Palmer yöntemiyle yapılabilmesidir. KKTC Meteoroloji Dairesi her ay farklı kuraklık indislieri kullanarak ülkemizdeki kuraklığın şiddetini web sayfası aracılığıyla KKTC halkıyla paylaşmaktadır. PKŞİ yöntemi dünyada en çok tercih edilen yöntemlerden biri olmasına rağmen diğerlerine göre daha karmaşık bir yöntem olduğundan Meteoroloji Dairesi şu ana kadar bu indisi kullanmamıştır. Kuraklık çalışmaları daha farklı indisler kullanılarak yapılmaktadır. Bu projeyle Meteoroloji Dairesi PKŞİ değerlerini de aylık olarak hesaplama, web sayfasından duyurma ve analiz etme imkanı bulacaktır. Aylık toplam yağış ve ortalama sıcaklık yanında toprağın su tutma kapasitesini de dikkate alan bu yöntemle elde edilen kuraklık indisleri hidrolojik kuraklık yanında tarımsal kuraklığı da ortaya çıkarmaktadır.
Bu projenin literatüre iki katkısı olmuştur. Bunlardan biri Palmer Kuraklık Şiddeti İndisi yönteminin KKTC'ye güncel verilerle ilk defa uygulanmış olmasıdır. Bir diğer katkısı ise toprağın su tutma kapasitesinin hesaplanmasında izlenen yöntemdir. Toprağın su tutma kapasitesi her meteoroloji istasyonunu temsil eden bölgedeki toprak çeşitlerinin kum, silt ve kil yüzde değerleri kullanılarak elde edilmiştir.
Elde edilen kuraklık modeli her ay Meteoroloji Dairesi tarafından kullanılacak ve sonuçlar dairenin web sayfası aracılığıyla duyurulacaktır. Yakın gelecekteki yağış ve sıcaklık değerlerinin tahmin edilmesi durumunda bu kuraklık indisi de tahmin edilebilecektir. Bu proje sonucunda elde edilen kuraklık indisleri kullanılarak KKTC halkı yaşanan kuraklıkların şiddeti hakkında bilgi sahibi olacak ve geçmişte yaşanan kuraklıklarla karşılaştırma imkanı bulacaktır. Sonuçlardan, su kaynakları ile ilgili karar ve uygulamalarda da yararlanılabilecektir. Bu çalışmanın devamında elde edilen PKŞİ zaman serilerinin çeşitli istatistiksel analizleri yapılabilecek ve geçmişte yaşanmış kuraklıkların ilerde tekrarlanma olasılığı hesaplanabilecektir.
Araştırma Grubu
Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. Bertuğ Akıntuğ, 1991 yılında lisans diplomasını 1997 yılında ise yüksek lisans diplomasını Doğu Akdeniz Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümünden aldı. 2000 yılında Kanada'ya giderek Manitoba Üniversitesi'nde doktora eğitimine başladı. İstatistiksel ve Stokastik Hidroloji dalındaki tez çalışması devam ederken su kaynakları mühendisi olarak Manitoba Hydro ve bir mühendislik firmasında çalıştı ve Kanada ve ABD'de çeşitli projeler tamamladı. 2006 yılında Kıbrıs'a geri dönerek ODTÜ-KKK, İnşaat Mühendisliği programında görev aldı. 2014 Haziran ayından başlayarak İnşaat Mühendisliği Programı koordinatörlüğünü de yapmaktadır. Sel ve kuraklık analizi, taşkın ve yeraltı suyu modellemesi, hidrolojik zaman serilerinin analizi ve modellenmesi, ve suya duyarlı yağmursuyu tasarımı konuları Yrd. Doç. Dr. Bertuğ Akıntuğ'un araştırma alanları arasında yer almaktadır.
ODTÜ-KKK Sürdürülebilir Çevre ve Enerji Sistemleri yüksek lisans programı araştırma görevlisi öğrencisi Selen Çakal araştırmacı olarak görev almıştır. Bu çalışmanın bir kısmı aynı zamanda Selen Çakal'ın yüksek lisans tezi olarak tamamlanmıştır. Çalışmada kullanılan eksik yağış değerlerinin tamamlanmasında bir başka projede görevli olan doktora araştırma görevlisi Hasan Zaifoğlu da görev almıştır. Ayrıca Meteoroloji Dairesinden iki meteoroloji mühendisi, Mediha Orun Sarp ve İldem Çiğiltepe Set te çalışmaya katkı koymuştur.